Emocje jakie pojawiające się podczas udziału w zawodach, okazują się być jednym z najbardziej ekscytujących powodów podejmowania rywalizacji sportowej. Ich specyfika i natężenie zależą m.in. od: odporności emocjonalnej zawodnika, rangi zawodów, doświadczenia, czy prezentowanej dyspozycji fizycznej.
Wyróżniamy 3 rodzaje emocji z uwzględnieniem podziału czasowego:
– emocje pojawiające się przed startem (przedstartowe),
– emocje towarzyszące startowi w zawodach (startowe),
– emocje występujące po zawodach (postartowe).
Dzisiaj omówimy emocje pojawiające się przed startem czyli tzw. emocje przedstartowe.
Emocje przedstartowe
Emocje przedstartowe są zupełnie naturalne. Związane głównie z obawą o wynik rywalizacji lub przewidywanymi trudnościami jakie mogą zaistnieć podczas rywalizacji. Dzięki pobudzeniu emocjonalnemu, zawodnik osiąga największą efektywność działania i jest gotów sprostać czekającym go wyzwaniom. Patrząc z tej strony emocje przedstartowe wydają się być jak najbardziej pożądane, problem pojawia się w momencie, gdy poziom pobudzenia emocjonalnego jest wyższy niż optymalny poziom emocjonalny dla danej osoby. Tak samo zbyt duże jak i zbyt małe pobudzenie emocjonalne zmniejsza efektywność działania, a tym samym zmniejsza szanse na uzyskanie założonego wyniku. Mamy tu do czynienia z dwiema sytuacjami: gorączką przedstartową w sytuacji wysokiego napięcia i apatią startową w przypadku niskiego napięcia.
Gotowość startowa
Najbardziej pożądanym stanem przedstartowym jest taki poziom napięcia psychofizjologicznego, który pozostaje w zgodzie z wyposażeniem temperamentalno-osobowościowym danego zawodnika. Postawa towarzysząca temu stanowi to gotowość startowa. Charakterystyczne cechy tego stanu to: optymalny stopień mobilizacji i koncentracji, odczuwanie silnej potrzeby kontaktu ze środowiskiem sportowym oraz gotowość do podjęcia rywalizacji i wzmożonego wysiłku. W stanie gotowości startowej zawodnik ma jasno określony cel i wierzy w możliwość jego osiągnięcia. Od strony fizjologicznej sportowiec przejawia umiarkowane sygnały pobudzenia w postaci przyspieszonego tętna i oddechu, lekkiego pocenia się i niewielkiego drżenia kończyn (tremoru). Stan ten pozwala zawodnikowi wznieść się na wyżyny własnych możliwości, ponieważ organizm otrzymał niezbędną dawkę pobudzenia gwarantującego największą efektywność działania. Jest więc najbardziej prawdopodobne, że rekordy życiowe i zrealizowane cele sportowe osiągną ci zawodnicy, którzy przed startem będą przejawiać stan gotowości.
Gorączka startowa
Sytuacja zawodników, którym towarzyszy stan gorączki startowej jest zdecydowanie mniej korzystna. Pojawia się tu bardzo silne podniecenie, nadmierna wrażliwość, zakłócenia koordynacji ruchowej i myślenia oraz co niezwykle ważne – zaburzenia wyuczonych nawyków ruchowych (umiejętności technicznych). Zawodnik w stanie gorączki startowej ma znacznie przyspieszone tętno i rytm oddechowy, obficie się poci, a jego ciało nadmiernie drży. Nawet zwyczajny obserwator z łatwością zauważy go także po częstych wizytach w toalecie i natrętnej potrzebie rozmów na temat startu i posiadanych szans. Zazwyczaj objawy te nie przewidują niczego dobrego, świadczą natomiast o przekroczeniu optymalnego dla osoby poziomu pobudzenia. Nadmierne napięcie najczęściej pojawia się w obliczu przewidywanych przez zawodnika przeszkód, jakie mogą mu stanąć na drodze do sukcesu.
Apatia startowa
Ten stan charakteryzuje się obniżoną koncentracją uwagi, zniechęceniem do wysiłku fizycznego i do samego startu, złym samopoczuciem oraz sennością (chęcią ziewania). Apatyczny zawodnik unika kontaktu i rozmów z innymi zawodnikami, najchętniej odroczyłby swój start w czasie lub w ogóle z niego zrezygnował, ze względu na subiektywnie postrzegane wyczerpanie fizyczne. Przyczyną występowania stanu apatii startowej jest najczęściej brak motywacji do udziału w zawodach, który z kolei może być spowodowany m.in. zbyt niską rangą zawodów, zbyt wysoką lub zbyt niską pewnością siebie, zmęczeniem, kłopotami z aklimatyzacją, obawą przed urazem, czy brakiem wystarczających sił. Niestety często winę za pojawienie się u zawodnika niekorzystnego stanu apatii ponosi otoczenie. Nie brakuje zawodników, którzy pomimo braku wystarczającego przygotowania do zawodów, decydują się wziąć w nich udział pod presją trenera, rodziny, czy sparingpartnera, pomimo, iż sami chcieliby najchętniej uniknąć negatywnych konsekwencji nieudanego startu. Jedynym sensownym wyjściem z tej sytuacji jest uświadomienie sobie zaistniałego problemu i zachowanie asertywnej postawy wobec planów i nacisków ze strony innych osób. W pozostałych przypadkach, lekiem na niedostateczne napięcie przed startem mogą być proste techniki podnoszące poziom pobudzenia. Niezwykle pomocne okazują się m.in. ćwiczenia oddechowe polegające na szybkich i krótkich wdechach i wydechach, słuchanie energetyzującej muzyki, a nawet zwykłe żucie gumy.
Bibliografia:
„Apatia, gorączka i gotowość” A. Kalicińska
